Wat is stress?

Hoewel veel mensen een idee hebben over wat stress is, blijkt het lastig te zijn om stress goed te omschrijven. Er zijn meerdere aspecten aan stress te onderscheiden, zoals:
  • bepaalde situaties die veel spanning op kunnen roepen, omdat ze bedreigend zijn, eng, of onbekend: dit noemen we “Stressoren”
  • gevoelens van spanning, het idee hebben dat je iets niet meer onder controle hebt: dit noemen we “Ervaren Stress”
  • lichamelijke reacties op spannende, bedreigende, of onbekende situaties: dit noemen we de fysiologische en neuroendocriene “Stress Respons”

Stress kan door veel verschillende situaties veroorzaakt worden. Vaak zijn het oncontroleerbare situaties, onverwachte veranderingen of acute dreigingen.

De lichamelijke stressrespons


Het lichaam heeft twee verschillende systemen die tot een stress respons kunnen leiden. Het eerste systeem is het autonome zenuwstelsel: dit systeem reageert snel op stress. Het zorgt ervoor dat er adrenaline vrijkomt en brengt allerlei reacties teweeg die helpen om het lichaam klaar te maken om te ‘vechten of te vluchten’, zoals het het versnellen van de hartslag. Het tweede systeem bestaat uit de Hypothalamus-Hypofyse-bijnierschors: dit systeem reageert langzamer op stress. Het produceert cortisol en heeft voornamelijk de functie om de energiebalans van het lichaam weer te herstellen.

Stress in het vroege leven


Stress is in principe normaal. De stress respons is een zeer nuttige reactie van ons lichaam die ons helpt om stressvolle omstandigheden de baas te kunnen. Wanneer de stress echter extreem is, of l erg lang aanhoudt, kan stress negatieve gevolgen hebben voor de psychische en lichamelijke gezondheid. Dit geldt zeker wanneer de stress optreedt tijdens kwetsbare periodes. Tijdens de zwangerschap, kindertijd en adolescentie, zijn de hersenen volop in ontwikkeling en gevoeliger voor de invloeden van stressvolle omstandigheden. Voor een goede ontwikkeling is het daarom belangrijk dat stressniveaus binnen de perken blijven. Een beetje stress is heus niet erg, maar wanneer er sprake is van erg veel stress kun je daar beter iets aan doen.

Wat is stress?

Stress is wat je voelt als je gespannen bent. Stress is ook wat je voelt als je iets moet doen wat je spannend of niet zo leuk vindt. Stress kan door veel verschillende situaties veroorzaakt worden. Hoe reageer jij als je stress voelt? Als je een toets moet maken, of een spreekbeurt houden, zou je dan het liefst onder de tafel willen kruipen? Voel je je dan boos of verdrietig? Of vind je het eigenlijk niet zo erg om te doen en blijf je vrolijk? De situaties die stress veroorzaken, noemen we stressors en dat kunnen dus een heleboel verschillende dingen zijn.

Deze stressors hebben invloed op je gevoelens, maar ook op je lichaam: denk aan je hartslag. Je hartslag gaat bijvoorbeeld omhoog wanneer je door een stille straat loopt en er plotseling een blaffende hond tegen het hek naast je opspringt. Ook het geven van een spreekbeurt in je klas kan voor stress zorgen. Stressreacties zoals het omhoog gaan van je hartslag zijn normaal en gezond in zulk soort situaties. Ze maken je alert en zorgen dat je je aandacht richt op wat belangrijk is: die hond (blijft hij wel achter het hek staan?) of de spreekbeurt zo goed mogelijk geven, (zonder te veel “eh” zeggen bijvoorbeeld).

Wat is een Stressrespons?

De stress respons (ook wel vecht of vlucht respons genoemd) is heel belangrijk tijdens noodsituaties. Bijvoorbeeld wanneer een automobilist plotseling op de rem moet trappen om een ongeluk te voorkomen. De stress respons kan ook aangezet worden. Bijvoorbeeld in minder heftige situaties zonder direct gevaar, maar die wel een grote uitdaging bieden, of veel spanning. Denk aan: : als je een strafschop moet nemen op een belangrijk moment in een wedstrijd. Of aan hoe je je voelt als als je naar een spannend feest gaat of als je eindexamen moet doen. Een beetje stress kan je dan helpen om scherp te blijven en deze uitdagingen aan te gaan.

Is dat erg?

De stress respons treedt niet alleen op bij plotselinge of kortdurende situaties. Ook langdurige omstandigheden, zoals het omgaan met de scheiding van je ouders of het verhuizen naar een nieuwe buurt of school, zorgen voor stress. Zulke situaties kunnen voor een langdurige vorm van milde stress zorgen die erg zwaar kan zijn. Het stress systeem blijft continu een beetje aan staan. Hierdoor worden extra stress hormonen voor een langere periode aangemaakt. Dit kan ervoor zorgen dat de reserves van het lichaam opraken, waardoor je je leeg en moe voelt. Ook verzwakt het je immuunsysteem. Druk die te lang aanhoudt of te veel is, of problemen waar je helemaal alleen voor staat, kunnen ervoor zorgen dat je overspannen raakt.

Voorbeelden van zulk soort situaties zijn:

  • gepest worden of met geweld te maken krijgen
  • stress in relaties, familieruzies, of heftige emoties als gevolg van een gebroken hart of het overlijden van een dierbare
  • continue problemen op school door een leerstoornis of door ADHD of een ander probleem
  • niet genoeg tijd hebben om uit te rusten en te ontspannen


Een beetje stress is dus helemaal niet erg. Wel is het goed om hulp te zoeken als je erg veel of langdurig stress ervaart. Misschien kun je hierover praten met je ouders of met een leerkracht. Je kunt hier ook altijd contact over opnemen met je huisarts. Ons stress lab biedt ook trainingen aan.

Back to Top
Enter your Infotext or Widgets here...