Onderzoek

Het Stress Lab verricht wetenschappelijk onderzoek naar stress in het vroege leven: tijdens de zwangerschap, bij kinderen en bij adolescenten. Wij verzorgen bijvoorbeeld:

• Nieuwe dataverzameling bij kinderen en jongeren: up-to-date kennis over stress en referentiewaardes bij deze doelgroepen
• Het beheren van een groot en en actueel literatuurbestand over stress bepalingen en stress vragenlijsten
• Het testen en valideren van nieuwe en innovatieve methoden om stress te meten (o.a. in haar);
• Onderzoek naar de rol van stress bij gedrag, ontwikkeling en leervermogen van kinderen en jongeren;
• Ontwikkeling van en onderzoek naar stressinterventies tijdens de zwangerschap, bij kinderen en jongeren.
• Multidisciplinair onderzoek, samenwerkingsverbanden met binnenlandse en buitenlandse partners, binnen en buiten academische setting.

Ook verrichten wij wetenschappelijk onderzoek in opdracht van bijvoorbeeld scholen, ouderorganisaties, jeugdzorginstellingen, overheidsinstanties
en zorgverzekeraars.

Wilt u een stress-gerelateerd onderzoek door ons uit laten voeren? Neem dan contact met ons op voor meer informatie.

Onderzoek Stress- en Rookvrij Zwanger

In mei 2017 is binnen het Stress Lab het project ‘Stress- en Rookvrij Zwanger’ van start gegaan. Doel van dit project is het ontwikkelen van een stoppen-met-roken interventie via de smartphone. De interventie zal met name gericht zijn op kwetsbare zwangeren, en onder meer een persoonlijk stopplan en stressreducerende ademhalingsoefeningen bevatten. De interventie zal tevens worden onderzocht op effectiviteit. Het project loopt tot eind 2019.

Waarom is dit onderzoek belangrijk?

Roken tijdens de zwangerschap komt veel voor. Maar liefst 9% van alle zwangere vrouwen rookt op enig moment gedurende de zwangerschap en 5% rookt gedurende de hele zwangerschap. Vooral lager opgeleide zwangeren roken door: meer dan één op de vijf (22%) rookt gedurende de zwangerschap. Onder hoger opgeleiden is dit 3%.

Roken tijdens de zwangerschap brengt veel en ernstige gezondheidsrisico’s met zich mee, voor zowel de moeder als het kind. Zo verhoogt het de kans op een laag geboortegewicht (en dus een zwakker kind), vroeggeboorte, aangeboren afwijkingen, sterfte rond de geboorte en wiegendood. Op lange termijn gaat roken tijdens de zwangerschap gepaard met een verhoogde kans op astma, overgewicht en effecten op het cardiovasculaire systeem. Ook leidt roken tijdens de zwangerschap mogelijk tot gedragsproblemen van het kind.

Daarbij komt stress vaak voor bij rokende vrouwen, vooral wanneer deze in een kwetsbare positie verkeren – bijvoorbeeld vanwege een lagere opleiding en/of lagere sociaaleconomische status (SES). Uit onderzoek is bekend dat in situaties waarover men geen controle heeft, gevoelens van stress kunnen ontstaan. Stress kan leiden tot ongezond gedrag zoals roken, dat een gewoonte kan worden en vervolgens gebruikt wordt als een ‘coping mechanisme’ om de spanning tijdelijk minder te voelen. Stress kan het lastig maken om gezonde leefstijlveranderingen in te zetten en vol te houden.

Uit literatuurstudies komt naar voren dat maar weinig stoppen-met-roken interventies (langdurig) effectief zijn, vooral bij rokende vrouwen met een lager opleidingsniveau en/of SES. Daar komt bij dat zorgprofessionals in de geboortezorg dikwijls worstelen met het aanbieden van adequate stoppen-met-roken begeleiding. Het is dus belangrijk om passende stopinterventies te ontwikkelen voor zwangeren in een achterstandspositie.

De e-health interventie

De interventie (app) die wij ontwikkelen is een aanpassing en uitbreiding van de reeds bestaande app ‘Time2Breathe’. Time2Breathe zich richt zich primair op stressreductie en bevat een aparte module over zwangerschap. De app bevat stressreducerende ademhalingstechnieken met behulp van visuele heart rate variability (HRV)-biofeedback en psycho-educatie over stress, ontspanning, HRV-biofeedback en de zwangerschap.
Binnen het project ‘Stress- en Rookvrij Zwanger’ wordt dit prototype aangepast teneinde tegemoet te komen aan de behoeften van onze doelgroep. Bovendien wordt het prototype uitgebreid met onder meer een persoonlijk stoppen-met-rokenplan en psycho-educatie rondom roken en zwangerschap. De app wordt momenteel ontwikkeld, en is naar verwachting vanaf 2018 beschikbaar voor deelnemers aan het onderzoek.

Co-creatie: betrekken van de doelgroep

Bij de doorontwikkeling van de interventie maken we gebruik van co-creatie, waarbij vrouwen uit de beoogde doelgroep mede bepalen hoe de app eruit komt te zien. Hierbij levert de gebruikersgroep input op belangrijke elementen zoals de aanspreekvorm, het gebruik van visueel (educatie)materiaal over zwangerschap en leefgewoontes, de mate van gewenste autonomie bij het stoppen met roken en de momenten waarop steun gewenst is. Deze input vragen wij voorafgaand aan en tijdens het ontwikkelproces. Ook vragen wij de gebruikersgroep om input ten aanzien van de aantrekkelijkheid, gebruiksvriendelijkheid en het gebruikersgemak. Dit om ook deze elementen zoveel mogelijk te optimaliseren in de aangepaste versie van de app voor de beoogde doelgroep, en om de app zo prettig mogelijk te maken in het gebruik.

Het onderzoek

Voor het onderzoek vragen we deelnemers om de interventie te volgen via de app op de smartphone. Deze interventie duurt 8 weken. Daarna is er aandacht voor terugvalpreventie.
Studieopzet
De studieopzet is een quasi-experimenteel pretest-posttest design met een follow-up meting. Deelnemers wordt gevraagd drie korte vragenlijsten in te vullen:
– 1 tijdens de zwangerschap, bij aanvang (T0);
– 1 tijdens de zwangerschap, direct na de interventie (T1);
– 1 ongeveer drie maanden na de bevalling (T2).
De voornaamste indicatoren zijn rookgedrag, ervaren stress en ervaren gezondheid. Secundaire indicatoren zijn zelfredzaamheid, weerbaarheid en controlegevoel in stressvolle situaties en gebruikerservaring.
Inclusiecriteria
Zwangeren die aan het onderzoek kunnen meedoen zijn:
– 18 jaar of ouder
– maximaal 27 weken zwanger
– rokend (al dan niet dagelijks) met een stopwens
De app richt zich met name op rokende zwangeren met een lagere opleiding en/of lage SES, maar zal ook toegankelijk zijn voor vrouwen met een gemiddeld tot hoger opleidingsniveau en/of SES. We streven naar minimaal 100 deelnemers.
Looptijd
Aangezien de app naar verwachting vanaf 2018 beschikbaar is, zullen dan de eerste inclusies plaatsvinden. De laatste zwangeren zullen voorjaar 2019 kunnen instromen.
Risico’s en medisch-ethische toetsing
Er worden geen risico’s verwacht van deelname aan de studie, omdat er geen geneesmiddel of medisch hulpmiddel zal worden toegediend of gepromoot, of invasieve behandelmethode zal worden toegepast. Evenmin zal deelname aan het onderzoek voor de deelnemer tot gevolg hebben dat er van de standaardbehandeling kan worden afgeweken of deze kan worden uitgesteld. De interventie (app) bevat informatie die is gebaseerd op de huidige, evidence-based stoppen-met-roken counseling voor zwangeren in Nederland. HRV-biofeedback is bewezen effectief om te ontspannen, en er zijn geen schadelijk of nadelige effecten van bekend.
Het onderzoeksprotocol is goedgekeurd door de Vaste Commissie Wetenschap & Ethiek (VCWE) van de Vrije Universiteit. Momenteel wordt het beoordeeld door de METc-VUmc.

Werving

Instroom via zorgprofessionals
Werving zal geschieden via geboortezorgnetwerken (verloskundigenpraktijken en poliklinieken gynaecologie), echopraktijken en organisaties die zorg- en dienstverlening bieden aan vrouwen met een (licht) verstandelijke beperking en/of een beperkt leervermogen. Met het oog op de doelgroep zal hierbij zo mogelijk vooral worden ingezet op werving in lage SES wijken. Zorgprofessionals die de interventie bij hun cliënten onder de aandacht willen brengen kunnen contact opnemen met de onderzoeker (zie ‘Contact’). Ook is hier meer informatie te vinden over de studie voor professionals: Vooraankondiging voor professionals.
Directe aanmelding
Daarnaast wordt eigen aanmelding van deelnemers gestimuleerd, waarbij zwangere vriendinnen, zussen en kennissen van deelnemers zichzelf kunnen opgeven voor deelname. Hiertoe wordt momenteel een ‘Stress- en Rookvrij Zwanger’ website gebouwd. (Potentiele) deelnemers kunnen hier terecht voor deelnemerinformatie, aanmelding en vragen.

Subsidient en samenwerkingspartners

‘Stress- en Rookvrij Zwanger’ wordt uitgevoerd aan de Vrije Universiteit, door onderzoekers van Klinische Ontwikkelingspsychologie en Ontwikkelingspedagogiek. De VU werkt samen met de Universiteit van Amsterdam (afdeling Orthopedagogiek) en het Trimbos-instituut.
Het project wordt gefinancierd door het FNO Zorg voor Kansen, in het kader van het programma Gezonde Toekomst Dichterbij. Met dit programma stimuleert FNO projecten die bijdragen aan het verkleinen van gezondheidsachterstanden bij gezinnen in achterstandssituaties.

Contact

Voor vragen over het project kunt u terecht bij drs. Imke Jansen, uitvoerend onderzoeker van ‘Stress- en Rookvrij Zwanger’. Voor vragen is Imke te bereiken via imke.jansen@vu.nl of telefonisch (op maandag, dinsdag, donderdag en op vrijdagochtend: 020-5982755).

Back to Top
Enter your Infotext or Widgets here...